یزدگرد اول
او پسر شاپور سوم شاید هم شاپور چهارم بود.پس از اینكه به كمك درباریان بر تخت نشست در مقابل آنها ایستاد.بر اساس منابع دوره اسلامی، وی فردی جنگ طلب بوده است ولی منابع به جای مانده از زمان ساسانیان او را دانا و صلح جو خوانده اند. به گونه ای كه حتی آركادیوس امپراتور بیزانس به سبب رفتار دوستانه یزد گرد تربیت پسر خود را به او سپرد .یزد گرد به دیگر دینهای زمان خود اجازه حیات داد و به همین علت مورد انتقاد روحانیون زرتشتی واقع شد.ماروثا اسقف بین النهرین به او محبت داشت و همین باعث رفتار خوب او با مسیحیان گشت سرانجام در سال 420 میلادی به طرز مشكوكی در شمال خراسان جان سپرد. او سر درد همیشگی داشت و برای درمان به چشمه ای در ساو نزدیك توس رفته بود و در آنجا درگذشت
به نظر میرسد نخستین درگیریهای جدی ساسانیان و بروز اختلاف با قدرت نوظهور هپتالی در زمان یزدگرد اول رخ داده است. آغاز سده پنجم میلادی همزمان با شروع سلطنت یزدگرد اول؛ مقارن با تهاجمات خارجی، از دست رفتن مقام و منزلت شاهان بود. در شرق احتمالا هپتالیان بخشهای وسیعی را به تصرف خود درآوردند و حتی در اواخر سلطنت یزدگرد دست به حملات توسعه طلبانه در شرق و خراسان زدند که یزدگرد را ناگزیر به انجام اقدامات تدافعی در مقابل آنان کرد.
با قدرت گرفتن هپتالیان عنوان رامشهر نیز بر روی سکه های یزدگرد ظاهر میشود که به رفتار صلح جویانه یزدگرد با اهالی شاهنشاهی اشاره دارد. لقب رامشهر از این رو جالب توجه است که احتمالا با درگیریها ینظامی ساسانیان در شرق شاهنشاهی و ظهور قدرت هپتالی و از دست رفتن بخش بسیار پر اهمیتی از مناطق شرق ایرانشهر همزمان است. رامشهر که لقب کی ویشتاسب حامی زرتشت است که در سرزمین های شرقی پادشاهی دارد، می تواند تبلیغی کاملا سیاسی و همگام با تحولات تاریخی در شرق شاهنشاهی باشد. احتمالا یزدگرد با انتخاب لقب رامشهر مشروعیت سیاسی خود بر سرزمینهای شرقی از طریق ارتباط خود با کیانیان را تبلیغ میکرد که با آغاز سلطنت وی و گسترش نفوذ هپتالیها از تصرف ساسانیان خارج شده بود. البته صحت این فرض منوط به آن است که هپتالیان در این زمان با سنتهای دینی و تاریخی زرتشتی کاملا آشنایی داشته اند.همان طور که مهر سفالهای بدست آمده از مس عینک نشان میدهد بر روی تعداد نسبتا زیادی از سفال مهرهای مس عینک گیاه مقدس هوم نقش شده است که نشانه ای آشکار از نفوذ فرهنگ هنری و دینی ساسانی در شرق شاهنشاهی و در سرزمینهای تحت تصرف هپتالیان است .
شاید در همین دوران قدرت گیری هپتالیان است که روحانیان ساسانی به جا به جایی اماکن مقدس از شرق به غرب اقدام کردند و طی آن دو آتشکده آذر فرنبغ و آذر گشنسب از کابلستان و سیستان به فارس و آذربایجان انقال یافتند که اط خطر حمله قدتهای بیگانه در امان باشند.
منبع: رویدادهای شرق شاهنشاهی ساسانی - فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی - 74-47صص، 5931 مهر، شماره هشتم